สำหรับนักกีฬา การก้าวข้ามขีดจำกัดและมุ่งมั่นเพื่อประสิทธิภาพสูงสุดคือสิ่งที่ต้องพัฒนาอยู่เสมอ อย่างไรก็ตามอาการที่ซ่อนอยู่ในบางครั้งอาจขัดขวางการไปถึงจุดหมายของคุณได้ โรคโลหิตจางจากการเล่นกีฬา (Sports Anemia) เป็นภาวะหนึ่งที่ควรคำนึงไว้ พร้อมทั้งควรรู้จักกับสาเหตุ และที่สำคัญที่สุดคือหาวิธีป้องกันเพื่อไม่ให้เกิดผลเสียต่อร่างกายในอนาคต

Sports Anemia พบได้บ่อยแค่ไหน?

ภาวะโลหิตจางจากการออกกำลังกายเกิดขึ้นอย่างแพร่หลายอย่างน่าประหลาดใจ ซึ่งจากการศึกษาพบว่า

• นักกีฬาผู้หญิง พบการขาดธาตุเหล็กมากถึง 35%
• นักกีฬาผู้ชาย พบได้น้อยกว่า ประมาณ 15%
• นักกีฬา Endurance เช่น นักวิ่งระยะไกล หรือนักไตรกีฬา พบการขาดธาตุเหล็ก 30 – 50%

สาเหตุของการเกิด Sports Anemia

ความต้องการธาตุเหล็กเพิ่มขึ้น

การออกกำลังกายทำให้ร่างกายต้องการธาตุเหล็กเพิ่มขึ้นอย่างมาก เนื่องจากจำเป็นต่อการขนส่งออกซิเจนไปยังกล้ามเนื้อเพื่อการสร้างพลังงานให้พอต่อการออกกำลังกาย

ภาวะขาดสารอาหาร

ธาตุเหล็กเป็นสารอาหารที่มีความสำคัญต่อการสร้างเม็ดเลือดแดง นักกีฬาที่คุมอาหารหรือมีอาการเกี่ยวกับทางเดินอาหารมักจะไม่ได้รับธาตุเหล็กอย่างเพียงพอ จึงทำให้เกิดภาวะขาดธาตุเหล็กในการนำไปสร้างเม็ดเลือดตามมา

การสูญเสียเลือด

นักกีฬาหญิงที่มีประจำเดือนบ่อยจะมีความเสี่ยงสูงเนื่องจากมีการสูญเสียเลือดอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ การสูญเสียธาตุเหล็กทางเหงื่อ ปัสสาวะ ทางเดินอาหาร หรือ ภาวะเม็ดเลือดแดงแตกขณะออกกำลังกาย ยังเป็นปัจจัยร่วมที่ทำให้เกิดการสูญเสียเลือดตามมา

• การสูญเสียธาตุเหล็กทางเหงื่อ เฉลี่ย 2.5 mcg ของเหล็ก ต่อเหงื่อ 1 ลิตร
• อายุไขเม็ดเลือดแดงในนักวิ่ง สั้นกว่าคนที่ไม่ได้ออกกำลังกาย 40%

ปัญหาระบบทางเดินอาหาร

สภาวะ เช่น โรค Celiac หรือโรคลำไส้อักเสบ สามารถขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็กจากอาหารได้

อาการของ Sports Anemia

อาการที่เกิดขึ้นอาจไม่เฉพาะเจาะจง แต่มีอาการที่สามารถสังเกตได้ดังนี้

• อ่อนเพลียตลอดเวลา
• อัตราการเต้นหัวใจเพิ่มขึ้นในการออกกำลังกายที่ความหนักเท่าเดิม
• อัตราการหายใจถี่ขึ้น เพราะมีการแลกเปลี่ยนออกซิเจนลดลง
• บางรายอาจไม่มีอาการ

เทคนิคการป้องกันโรคโลหิตจางจากการกีฬา

การปรับเปลี่ยนอาหาร

เลือกรับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง เช่น เนื้อแดงไม่ติดมัน สัตว์ปีก ปลา เต้าหู้ ถั่วเลนทิล ถั่ว และผักใบเขียวเข้มในอาหารของคุณ อาจจะลองปรึกษากับนักโภชนาการเพื่อสร้างแผนมื้ออาหารให้เหมาะสมเฉพาะบุคคล

การเสริมธาตุเหล็ก

หากการปรับเปลี่ยนการรับประทานอาหารยังไม่เพียงพอ แพทย์อาจแนะนำอาหารเสริมธาตุเหล็ก อย่างไรก็ตาม อาจแนะนำการตรวจปริมาณธาตุเหล็กในเลือดก่อนเริ่มอาหารเสริมเพื่อให้แน่ใจว่าปริมาณที่เหมาะสม

โรคโลหิตจางจากกีฬาเป็นภาวะที่สามารถป้องกันได้ ด้วยการตระหนักถึงความเสี่ยง การใช้มาตรการเชิงรุก และทำงานร่วมกับแพทย์หรือนักโภชนาการ คุณสามารถมั่นใจได้ว่าการขาดธาตุเหล็กจะไม่กีดกันคุณจากการบรรลุเป้าหมายด้านกีฬา

Reference

1. Lippi G., Sanchis-Gomar F. Epidemiological, biological and clinical update on exercise-induced hemolysis. Ann. Transl. Med. 2019;7:270. doi: 10.21037/atm.2019.05.41.
2. Damian MT, Vulturar R, Login CC, Damian L, Chis A, Bojan A. Anemia in Sports: A Narrative Review. Life (Basel). 2021 Sep 20;11(9):987. doi: 10.3390/life11090987. PMID: 34575136; PMCID: PMC8472039.